„Tym, co imion nie mają na grobie, a tylko Bóg wie, jak kto się zowie" – głosi napis na cokole gdańskiego pomnika Cmentarza Nieistniejących Cmentarzy wzniesionego jako forma hołdu i zadośćuczynienia dawnym mieszkańcom Gdańska. U stóp góry Gradowej, na terenach byłego cmentarza p.w. Bożego Ciała powstało miejsce symbol jedności wobec śmierci, symbol trwania miasta i szacunku dzisiejszego pokolenia dla tych, którzy przez wieki tworzyli wielokulturową gdańską społeczność. Tutaj odchodzili, tutaj umierały ich nekropolie – w zawierusze wojennej, a potem w barbarzyńskich czasach zacierania niepolskich śladów przeszłości Gdańska. Przed II wojną światową w mieście istniało blisko 70 cmentarzy – najwięcej po obu stronach alei Zwycięstwa, na obecnych terenach parkowych... W latach 1945-75 prawie 50 z nich zniknęło. Misja przywracania naszej pamięci miejsc, gdzie po dziś dzień spoczywają szczątki dawnych gdańszczan, zaczęła się wypełniać na przełomie tysiącleci. Obok inicjatorów z Muzeum Narodowego w Gdańsku (pomysłodawczynią wzniesienia cmentarza była Kalina Zabuska, kustosz Działu Sztuki Dawnej) oraz wielu znamienitych sygnatariuszy porozumienia społecznego, niemal od początku uczestniczył w niej Gdański Zarząd Dróg i Zieleni. Dyrektor Romuald Nietupski głową odpowiadał przed władzami miasta za ukończenie budowy Cmentarza Nieistniejących Cmentarzy przed rozpoczynającym się 24 maja 2002 roku I Światowym Zjazdem Gdańszczan. Dzień odsłonięcia pomnika zapisał się w historii miasta odbudowującego swoją tożsamość, ale także – a może przede wszystkim – w sercach tysięcy rozrzuconych po świecie ludzi, którzy szukali i nadal szukają w Gdańsku swoich korzeni. Wtedy też zrodził się pomysł upamiętnienia miejsc po zlikwidowanych cmentarzach. Granitowe tablice w parkach i na zieleńcach założonych na terenach dawnych nekropolii stawiał w latach 2006-2009 ZDiZ. Dzisiaj odnajdziemy w mieście kilkanaście takich znaków przeszłości. Na kamiennych płytach utrwalone zostały plany topograficzne oraz nazwy cmentarzy w trzech językach: polskim, łacińskim i niemieckim. Tablice stanęły m.in. na terenach po najstarszej nekropolii ewangelickiej na Oruni – pod wezwaniem św. Jerzego, założonej w 1550 roku i przy Wielkiej Alei, gdzie przed II wojną światową istniały cmentarze św. Katarzyny, Lazaretu, Najświętszej Marii Panny, św. Trójcy czy też św. Mikołaja i Królewskiej Kaplicy (dzisiejszy Park Akademicki), na którym w latach 2005-2006 powstało gdańskie lapidarium gromadzące nagrobki i elementy małej architektury pochodzące ze zlikwidowanych miejsc wiecznego spoczynku. W przededniu uroczystości Wszystkich Świętych odwiedziliśmy pomniki symbolizujące dawny cmentarz p.w. św. Barbary (płyta znajduje się w parku przy skrzyżowaniu ul. Kartuskiej z ul. Bema), cmentarz katolicki w Emaus oraz ewangelicki cmentarz Zbawiciela (park przy skrzyżowaniu Kartuskiej ze Starodworską). Byliśmy też na najstarszych gdańskich nekropoliach, które przetrwały do naszych czasów. Założony w 1866 r. cmentarz Św. Ignacego przy ul. Brzegi w Gdańsku-Oruni (na zapleczu kościoła katolickiego pod wezwaniem św. Ignacego Loyoli) jest miejscem wiecznego spoczynku księdza Leona Miszewskiego i założyciela sopockiego kąpieliska Jana Jerzego Haffnera. Z tego samego okresu pochodzą najstarsze macewy zachowane na cmentarzu żydowskim przy ul. Cmentarnej na Chełmie. Odnajdziemy tu nagrobek pochodzący z 1841 roku. Pierwsze wzmianki o nekropolii uchodzącej za jedno z najstarszych miejsc pochówku Żydów w tej części Europy datowane są na koniec XVII wieku. Chełm był wtedy samodzielną wsią, a od 1773 roku miastem. W 1814 roku został przyłączony do Gdańska. 31.10.2017 / fot. Paweł Marcinko / KFP, Mateusz Ochocki / KFP

dodaj do koszyka wszystkie wyświetlone zdjęcia