O rzeźbie z Zaskoczyna głośno zrobiło się u progu lata 2008 r. Matkę karmiącą dziecko – dwumetrowy posąg z trawertynu – zidentyfikował Waldemar Dowgiert, dyrektor Domu Pomocy Społecznej „Leśny”. Siedziała na jego podwórku i nie dawała spokoju. Po dwóch latach dyrektorowania odkrył w matce coś, na co przez sześć powojennych dekad nikt nie wpadł. - Odczytałem podpis „Thorak 1942”, zajrzałem do Internetu i zdębiałem: Josef Thorak, ikona neoklasycyzmu, jeden z dwóch nadwornych rzeźbiarzy Hitlera, pierwsze dłuto III Rzeszy. U nas!? To brzmiało nieprawdopodobnie – wspomina Dowgiert. Sensacyjne odkrycie jako pierwszy potwierdził historyk i dziennikarz Bartosz Gondek. Obecny rzecznik prasowy burmistrza Pruszcza Gdańskiego otoczył rzeźbę historyczną opowieścią, za sprawą której niewielka wioska gminy Trąbki Wielkie nabrała kolorytu. Jeszcze przed wojną zagościł w niej Günter Grass, pacjent tutejszego zakładu chorób płuc i niedorozwoju wzrostu i wagi. Kiedy w Zaskoczynie (Saskoschin) zaczął pojawiać się Albert Forster, gauleiter prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie, w najstarszych budynkach dzisiejszego DPS „Leśny” mieściło się sanatorium dla pilotów Luftwaffe. A wcześniej działała tu szkoła dla aktywu NSDAP, przeniesiona następnie do Jankowa Gdańskiego. - Rzeźba „Mutter mit Kind” była najprawdopodobniej prezentem dla Forstera. Mogła pojawić się tutaj jeszcze przed rokiem 1942. Z całą pewnością dwa lata wcześniej pracę tę Thorak zaprezentował w Monachium – opowiada Bartosz Gondek. Od ponad pięciu lat nie tylko czeka na efektowną puentę tej także swojej historii, ale dokłada przy tym starań, by odkryte na nowo arcydzieło z Zaskoczyna otoczone zostało należytą opieką. - W całej Polsce są tylko trzy „Thoraki”. Wiadomo, Ustka ma swojego „Umierającego wojownika”. Mniej znaną pracą, do tego poważnie uszkodzoną, jest „Wniebowstąpienie Hanusi”, eksponowane przed Domem Hauptmanna w jeleniogórskim Jagniątkowie. Matka z Zaskoczyna objawiła się nam w tym elitarnym towarzystwie sensacyjnie. Rzeźba zasługuje na lepszy los aniżeli jej wielce utalentowany autor, który kilka lat po wojnie odchodził z tego świata w depresji i osamotnieniu – przekonuje rzecznik burmistrza Pruszcza Gdańskiego. Była sensacja, były pomysły na to, żeby „Matka” miała się lepiej, tylko pieniędzy na ich realizację wciąż nie widać. Starostwo powiatowe – właściciel nieruchomości w Zaskoczynie – samo tej rzeźby udźwignąć nie może. Szuka hojnego partnera. Pruszcz widział dla „Matki z dzieckiem” miejsce u siebie, ale pomysł z przenosinami do miasta od początku nie podobał się w Urzędzie Gminy Trąbki Wielkie. - Upadł w 2012 r., z chwilą wpisania dzieła do rejestru wojewódzkiego konserwatora zabytków. W obecnej sytuacji prawnej nic, ani nikt nie ruszy rzeźby z Zaskoczyna. Stanowi trwały element krajobrazu kulturowego – wyjaśnia Bartosz Gondek. - Gwoli ścisłości, posąg może zmienić lokalizację w granicach nieruchomości. Nie ma natomiast mowy o zmianie właściciela. Rzeźba pozostanie w starostwie. Jest zbyt cenna, by Skarb Państwa miał wypuścić ją z rąk – dodaje Marcin Tymiński, rzecznik wojewódzkiego konserwatora. Eksperci szacują wartość dzieła na ok. 400 tys. zł.
Jak się dowiadujemy, z zamiarów względem „Matki” nie rezygnuje gmina Trąbki Wielkie. - Rzeźba schowana jest za budynkami DPS-u. Zasługuje na wyeksponowanie. Chcielibyśmy ją przesunąć, by była widoczna od strony drogi. Mamy pieniądze na jej utrzymanie. Zaofiarowali się prywatni sponsorzy, a do tego inicjatywę wsparła niemiecka gmina Uehlfeld, z którą od lipca ubiegłego roku łączy nas umowa partnerska. Brakuje nam tylko stanowiska starostwa – mówi Jan Wiczling, zastępca wójta Trąbek Wielkich. Mogłoby się wydawać, że sprawa nabiera tempa w samą porę, albowiem betonowy postument, na którym siedzi matka karmiąca, zaczyna pękać. - Ziemia pracuje. Prawdopodobnie podniósł się poziom wód gruntowych po tym, jak na terenie byłego boiska postawiliśmy nowy pawilon – wyjaśnia dyrektor Dowgiert. - Moim zdaniem, rzeźba wymaga pilnej interwencji – dodaje. Co na to starostwo? Na apel dyrektora zamierza zareagować, a co do Trąbek... - Świetny pomysł. I te pieniądze... Są naprawdę? Tylko nikt do mnie z nimi przyszedł. Od pana się o tym wszystkim dowiaduję. Czekam na wójta z otwartymi rękoma – mówi Cezary Bieniasz-Krzywiec, starosta powiatu gdańskiego. Skądinąd wiemy, że dar gminy Uehlfeld opiewa na kwotę 500 euro. Ile dają inni, tego zastępca wójta nie ujawnił. Co do pieniędzy, to jakiś czas temu starostwo zadbało o kosztorys renowacji posągu. Potrzeba na to blisko 30 tys. zł. - Ale to nie wszystko, bo rzeźba powinna zyskać zadaszenie chroniące przed opadami. Do tego dochodzą koszty przeprowadzki i naprawy szkód, które powstały w ostatnim czasie – ocenia skalę potrzeb Bartosz Gondek. Czy Trąbki stać na taki wydatek, historyk nie zamierza spekulować. Pewne jest tylko jedno - idzie zima. Jak co roku dyrektor DPS „Leśny” szykuje chochoły i folie. Otula nimi „Matkę”. - Szczególnego zabezpieczenia wymagają dwie partie posągu, w których tworzą się misy. Staramy się nie dopuścić do tego, by zamarzała w nich woda. Wiadomo, do czego może to prowadzić – mówi Waldemar Dowgiert. Robi, co może i co zleca mu starostwo. Wciąż podkreśla: „Ja nie jestem kustoszem”. Przed kilku laty oczyścił rzeźbę z porostów. W trosce o zdrowie podopiecznych „Leśnego” - „Matka” była na drugim planie. Nie udało się karmicielce z niego wydostać, bo rozgłos to za mało. 02.09.2013 / fot. Krzysztof Mystkowski / KFP

dodaj do koszyka wszystkie wyświetlone zdjęcia