Czy demokracja ma przyszłość? Czy wchodzi ona w kryzys? Czy zdoła przetrwać w warunkach narzucanych przez populizm? Odpowiedzi na pytanie postawione przez autorów cyklicznego programu „Arena Idei” poszukiwali Stefan Chwin – pisarz i badacz literatury, Patrycja Sasnal – politolożka i arabistka z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, Jerzy Zajadło – prawnik i filozof z Uniwersytetu Gdańskiego, oraz Jan Zielonka – politolog, profesor Studiów Europejskich na Uniwersytecie w Oksfordzie. Niedzielną debatę w bibliotece Europejskiego Centrum Solidarności na żywo transmitowała stacja TVN24. To jej program. Spotkanie prowadziła dziennikarka „Faktów” TVN i TVN24 Katarzyna Kolenda-Zaleska. Jak zwykle głos mieli także telewidzowie. Na pytanie „Czy demokracja ma przyszłość?” zadane przed programem 65 proc. uczestników sondy odpowiedziało twierdząco, 27 proc. było przeciwnego zdania, a pozostali odpowiedzieli „nie wiem”. Wyniki sondy przeprowadzonej w trakcie programu wróżyły demokracji lepiej: 76 proc. uczestników powiedziało „tak”, 24 proc. – „nie”.
A co mówili eksperci? „Demokracja ma przyszłość, ale musi się wymyślić na nowo” – zatytułował relację z debaty portal tvn24.pl. To opinia profesora Jana Zielonki. – Dzisiaj żyjemy w społeczności sieci, gdzie partie polityczne mogą wygrać wybory z uwagi na pewien program gospodarczy, ale jak dochodzą do władzy, to nie są w stanie wypełnić swoich obietnic, bo zmasakrują je rynki (...) My w dalszym ciągu mamy demokrację, która powstała jakieś dwa wieki temu, gdzie dominuje system partii i reprezentacji parlamentarnej (...) Musimy dostosować nasze instytucje do świata, w którym żyjemy. Nie zrobiliśmy tego i nastąpiło pęknięcie. Ludzie będą się zawsze domagali nie tylko chleba, wolności i sprawiedliwości, ale także tego, by nikt nie decydował o nas bez nas – przekonywał profesor Studiów Europejskich na Uniwersytecie w Oksfordzie. Patrycja Sasnal wskazywała, co jej zdaniem składa się na istotę demokracji. Stwierdziła, że wolne wybory nie są ani niezbędnym, ani podstawowym warunkiem demokracji. Równie ważne są praworządność i świadomość obywatelska. – Bez świadomego obywatela nie ma demokracji. Jeżeli tak rozumiemy demokrację, że jej ważnym elementem jest świadomość obywatela, to mamy problem na Zachodzie, w demokracjach ustabilizowanych. Obywatela, osobę zainteresowaną przestrzenią publiczną być może mamy, ale nie mamy świadomego obywatela. Dlatego, że świadomy obywatel wymaga autokrytycznego i krytycznego myślenia w ogóle, wymaga przefiltrowywania informacji. Taki świadomy obywatel musi wiedzieć, które źródła są wiarygodne – wskazywała politolożka i arabistka z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Stefan Chwin zwracał uwagę na to, że nie istnieje coś takiego jak demokracja bezprzymiotnikowa. – Zawsze musi być jakiś przymiotnik, który określa ją trochę bliżej. I wtedy pojawiają się znaczące różnice. Jedni zwolennicy demokracji uważają, że wystarczy tylko głos większości, która ma prawo do wszystkiego; drudzy mówią, że prawdziwa demokracja to jest taka demokracja, która mówi o pewnej formie samoograniczenia – prawnego, duchowego, filozoficznego, gdzie się mówi, że głos większości to nie jest „vox populi, vox dei” (...) Wydaje mi się, że to występuje we wszystkich krajach zachodniej cywilizacji. Nasza cywilizacja staje teraz przed wyborem prawdziwej demokracji (…) Demokracja ma przyszłość, tylko nie wiadomo, która – powiedział związany z Gdańskiem powieściopisarz, krytyk i historyk literatury. Do słów Stefana Chwina nawiązał Jerzy Zajadło. – Kompletnie nie akceptuję opatrywania demokracji jakimikolwiek przymiotnikami poza przymiotnikami pośrednia i bezpośrednia, ale to dotyczy formy jej wykonywania, a nie istoty. Demokrację opatrywano już różnymi przymiotnikami. Mieliśmy demokrację socjalistyczną, ludową, i wiemy, czym to się skończyło. Jestem nawet przeciwnikiem opatrywania demokracji przymiotnikiem liberalna, bo to prowokuje do jakieś tezy, że skoro jest demokracja liberalna, to może jest i nieliberalna. Nie. Moim zdaniem nie ma żadnej demokracji nieliberalnej. To jest po prostu oksymoron – przekonywał prawnik i i filozof z Uniwersytetu Gdańskiego. 10.11.2019 / fot. Anna Rezulak / KFP

dodaj do koszyka wszystkie wyświetlone zdjęcia