Parafia pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Pruszczu Gdańskim domaga się od Muzeum Narodowego w Warszawie wydania ołtarza antwerpskiego z 1515 roku. Starania o powrót cennego zabytku do korzeni czyni od roku 1980, kiedy została gospodarzem gotyckiego kościoła stojącego w starym parku przy ul. Wojska Polskiego. Przed nią swój ośrodek kultu religijnego mieli w świątyni niemieccy protestanci. Historia niderlandzkiego retabulum ołtarzowego "Ukrzyżowanie" zaczęła się tutaj 435 lat temu. Przerwała ją II wojna światowa i twarde prawa, na mocy których zniszczona i podzielona ideologią Europa rozliczała się z okropieństwami faszyzmu. Mija 68 lat od zakończenia wojny, 67 lat od wydania dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich oraz 55 lat od uchwalenia przez władzę ludową ustawy przyznającej prawo własności do mienia ruchomego instytucjom, które owo mienie posiadały... Z tych praw korzysta dziś Muzeum Narodowe. Ołtarza kościołowi nie chce zwrócić. Pruszczowi może zaoferować fotografie retabulum, w cenie do 300 złotych. Wątpliwej jakości gest instytucji powołanej do wypełniania powinności wobec zbiorów i społeczeństwa, które łoży na utrzymanie zbytków i muzealników, to jedno. A sprawa „posiadania” ołtarza w roku 1958, kiedy zaczęła obowiązywać topornie obchodząca się z prawem własności ustawa, to drugie. Widział w tym prawie niesprawiedliwość dziejową Wiktor Zin. W ostatnim roku pełnienia przez profesora funkcji wiceministra kultury i sztuki niewiele dzieliło pruszczan od sprowadzenia nastawy ołtarzowej na swoje miejsce. Dokumenty były już podpisane. Pech chciał, że działo się to w roku 1981. Niezgodny z Konstytucją dekret Rady Państwa o wprowadzeniu stanu wojennego obrócił cały wysiłek wniwecz. Na swój czas sprawa nie trafiła także w roku 1990, kiedy ministrem kultury i sztuki była Maria Izabella Cywińska-Michałowska. Przychylna oczekiwaniom mieszkańców Pruszcza, szefowa dyrektora Muzeum Narodowego wydała podwładnemu polecenie złożenia wniosku o skreślenie ołtarza z muzealnej ewidencji i uzgodnienia z parafią Podwyższenia Krzyża Świętego terminu przekazania zabytku. Nie zdążyła jednak polecenia wyegzekwować, bo 25 listopada 1990 r., po porażce Tadeusza Mazowieckiego w wyborach prezydenckich, jego rząd złożył dymisję. I nic się nie zmieniło od czasów rządu premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego (4 stycznia 1991 r.), co ciekawe – zasiadającego od kwietnia 2008 r. w Radzie Powierniczej Muzeum Narodowego, która wobec placówki ma kompetencje ministra. Co zatem decyduje o tym, że renesansowy zabytek od 1945 r. pozostaje w stolicy: archaiczne prawo czy ludzie współcześni? Ksiądz Stanisław Łada, proboszcz pruszczańskiej parafii, neguje podstawę prawną takiego stanu rzeczy. - Bo doktor Michał Walicki, późniejszy profesor, wybitny znawca malarstwa holenderskiego i polskiego gotyku, w nagłówku listy sporządzonej w 1945 r. napisał wyraźnie: „Wykaz zabytków odnalezionych w składach poniemieckich na terenie województwa gdańskiego dla celów konserwatorskich bądź jako depozyt do Muzeum Narodowego w Warszawie". O własności lub posiadaniu słowa nie ma – argumentuje proboszcz. - Muzeum przywłaszczyło sobie ołtarz – powtarza od lat. Sama nieostrość treści nagłówka, pod którym pośród wielu innych znalezisk jest pruszczański ołtarz, oddaje, jakie to były czasy. „Bądź jako depozyt” należałoby puścić w niepamięć. Bo jeśli był depozyt, to gdzie jest umowa przechowania i kto jest deponentem? Pozostają wątpliwości co do tego, czy w 1958 r. Muzeum Narodowe spełniało warunek „posiadania”, żeby z mocą nowego prawa poczuć się właścicielem zbytku. I czy w ogóle warto dziś polegać na prawie tworzonym przez tę samą władzę ludową, która w latach 1949-53 więziła wielce zasłużonego dla warszawskiego muzeum Michała Walickiego za działalność antykomunistyczną? 20.01.2013

dodaj do koszyka wszystkie wyświetlone zdjęcia